بازار فارکس از دیدگاه اسلام
بازار فارکس از دیدگاه اسلام
انواع معاملات از نگاه تحویل دادن به مشتری بر چهار نوع است: اول: معامله‌ی نقدی به این صورت که کتابی را مثلا به ده هزار تومان می‌خرد و همان‌جا پول را می‌دهد و کتاب را تحویل میگیرد، این جایز است. دوم: معاملهای که در آن کالا و پول بعد از مدتی تحویل داده میشود: مثل اینکه ماشینی با فلان مشخصات …
برگرداندن کالا بعد از تحویل گرفتن
وقتی مشتری کالا را تحویل بگیرد و از آن استفاده کند، حق ندارد آن را به فروشنده برگرداند، مگر آن که کالا معیوب باشد. و برای فروشنده جایز نیست که شرط کند که جنس فروخته شده پس گرفته و تعویض نمی‌شود؛ زیرادر این شرط، مشتری از داشتن حق اختیار در کالا و جنس معیوب و معاملهای که فریب خورده (ضرر …
اقسام داشتن حق اختیار
داشتن حق اختیار بر چند نوع میباشد که مشهورترین آنها به شرح ذیل است: ۱ – خیار مجلس: داشتن حق اختیار برای دو طرف معامله‌ی خرید و فروش، صلح، و اجاره و… که به هدف دست‌یابی به مالی صورت میگیرد، ثابت است و حق دو طرف معامله میباشد. و مدتِ داشتنِ اختیار، از زمان شروع معامله تا جدا شدن دو …
خیار(داشتن اختیار در معامله)
حکمت مشروعیت داشتن اختیار در معامله داشتن حق اختیار در معامله از محاسن اسلام است؛ زیرابسی اوقات افراد بدون دقت، فکر و تصمیم‌گیری درست در قیمت، معامله میکند، در نتیجه هردو طرف معامله یا یکی‌شان پشیمان می‌شوند. به همین دلیل اسلام به دو طرف معامله فرصتی داده است که حق اختیار نامیده میشود و دو طرف معامله چنین حقی دارند …
مفاسد قمار
قمار دو مفسده‌ی بزرگ در پی دارد: اول: مال مردم را به ناحق می‌خورند به این صورت که یک نفر، یک‌‌باره به ناحق مال زیادی از دست می‌دهد و دیگری بدون زحمت مال زیادی به دست می‌آورد؛ زیرا شرط‌بندی و قمار است. دوم: بین دو طرف قمار کینه‌توزی و درگیری پدید می‌آید و موجب دوری از ذکر الله و واجبات …
بیع غرر و قمار
معامله غرر و قمار از معاملات خطرناک، تخریب کننده و حرامی است که سازمان‌های تجاری بزرگی را ورشکست نموده است و بدون تلاش و کار، موجب ثروتمند شدن افرادی و فقیر شدن کسان دیگر شده است، در نتیجه درگیری‌ها، دشمنی‌ها، کینه‌ها و… را درپی داشته و همه‌ی اینها معاملات شیطانی است که یهودیان و طرف‌داران‌شان را فریب داده است. الله …
معنای غرر
غرر این است که از شخص واقعیت باطنی کالا و… را پوشیده باشند، به این صورت که عیب در ظاهر مشخص نباشد، یا مجهول باشد یا خریدار از درک و دریافت عیب کالا ناتوان باشد یا برایش اصلا مقدور نباشد که عیب آن را پیدا کند.
خرید و فروش اعضای بدن انسان
۱- خرید و فروش عضوی از بدن انسان قبل بازار فارکس از دیدگاه اسلام از مرگ یا بعد از مرگش جایز نیست، اما اگر کسی در حالت اضطرار (مجبوریِ شَدید) به عضوی از بدن میتی نیاز پیدا کرد و جز با پرداخت هزینه برایش فراهم نشد، برای دفع ضرر جایز است. اما پول گرفتن در برابر فروش اعضای بدن حرام است. اگر فردی عضوی از …
بیع عَریّه
معامله‌ی خرمای چیده شده با خرمای روی نخل، به دلیل وجود ربا و فریب در این معامله، جایز نیست، به جز معامله عَریّه در حالت نیاز که جایز است، به این صورت که خرمای روی نخل را بچینند و با خرمای سال گذشته به شرط اینکه بیشتر از پنج وسق نباشد و در همان مجلس تحویل بگیرند و عوض کنند. …
حکم مزابنه
مزابنه این است که خرمای روی درخت را با خرمای چیده شده به صورت وزنی معامله کنند، این معامله نیز مثل محاقله جایز نیست. انس بن مالک رضی الله عنه روایت میکند که رسول الله صلی الله علیه وسلم از معاملاتِ: محاقله (فروش گندم در خوشه) و مخاضره (فروش میوه نارس) و ملامسه (فروش با دست زدن به کالا) و …
محاقله (فروش گندم در خوشه)
محاقله این است که گندم را در خوشه با گندم معامله کنند، این معامله جایز نیست؛ زیرادو ایراد دارد؛ ۱- جهالت در وزن و کیفیت. ۲- ربا؛ زیرا در این معامله هرگز وزن دقیقی مشخص نیست.
وفای به عهد در معاملات حرام
واجب است که به عهد و پیمان در معاملات شرعی عمل کنند. اما در مورد معاملات حرام، فرقی نمی‌کند که ربوی، تجاری، عقد نکاح و… باشد، عقدها و معاملات حرامی که در اصل فاسد باشند یا با اسباب و علت‌هایی فاسد شوند، واجب است که فسخ گردند. ۱- الله تعالی می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ أَوۡفُواْ بِٱلۡعُقُودِ﴾ [المائده: ۱]: «ای کسانی …
معامله قسطی
معامله قسطی یکی از صورت‌های معامله‌ی نسیه و جایز است. در معامله نسیه تمام هزینه کالا را در یک مدت مشخص مثلا شش ماه بعد پرداخت میکنند. اما در معامله قسطی هزینه را در قسط‌های متعدد پرداخت میکنند. مهمترین احکام قسطی به شرح ذیل است: ۱- جایز است که بانک یا صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری و قرض الحسنه، ماشین، زمین و…. بخرد …
خرید و فروش نسیه
معامله به صورت نسیه بر دو قسم است: اول: کالا را نقدا تحویل میگیرد و پول را بعد از مدتی پرداخت میکند. این معامله را نسیه یا قسطی میگویند. دوم: اول پول را پرداخت میکنند و بعد از مدتی کالا را تحویل میگیرند که به این بیع سلم میگویند. هر دو معامله‌ی فوق جایز است.
خرید و فروش یا اجاره‌‌ی زمین‌های منا، عرفات و مزدلفه
زمین‌های منا، عرفات و مزدلفه، مثل مساجد برای عموم مسلمین شعایر الهی هستند که خرید، فروش و اجاره آنها جایز نیست. هرکس این کار را بکند، نافرمان، گناهکار و ظالم است و اجاره و درآمد حاصل از این راه حرام میباشد. اما اگر به نیازمندی بدهد گناهی بر فرد نیست. و حاکم مسلمان میتواند برای مصلحت مسلمین در این اماکن …
حقوق مؤلفان و مبتکران
هر مؤلف، مبتکر و مخترعی حقی در برابر کار، ابتکار و اختراع خود دارد که هیچ‌کس حق ندارد بدون اجازه در تألیف، ابتکار و اختراعش دست‌برد بزند؛ زیرامال فرد مسلمان برای هیچ‌کس حلال نیست مگر با رضایتش و این حق فرد است که در طول زندگی‌اش مال خودش میباشد و بعد از مرگ فرد، به ورثه‌اش می‌رسد، البته باید تألیف، …
خرید و فروش چیزهای مضر
خرید و فروش آب‌میوه‌‌هایی که از آنها شراب درست میکنند، جایز نیست و فروش اسلحه در هنگام فتنه، معامله حیوان زنده با مرده و فروختن غذاهای تاریخ‌گذشته و فاسد و نیز خرید و فروش انواع شراب (چیزهای نشه‌آور)، مواد مخدر و دیگر محرمات به دلیل فساد و ضرری که در پی دارد، جایز نیست.
بیمه‌های تجاری
بیمه تجاری، قراردادی است که هر سال مردم مبلغ تعیین شده‌ای را به شرکت‌های بیمه پرداخت میکنند تا در هنگام وقوع خطر یا خسارت و…. شرکت بیمه خسارت احتمالی وارد بر فرد را پرداخت نماید. این بیمه‌ها به دلیل فریب، جهالت و…. حرام هستند و از انواع قمار و به ناحق مال مردم را خوردن به شمار میرود…. فرقی ندارد …
فروختن مجله‌ها و روزنامه‌های گمراه کننده و مبتذل
خرید و فروش تمام مجله‌ها و روزنامه‌هایی که عقاید باطل و انحرافی را پخش میکنند. مانند: مبارزه و مخالفت با دین اسلام و دین‌داران. مجله‌ها و روزنامه‌هایی که عکس‌ها و مطالب مبتذل پخش میکنند که منجر به بی‌حیایی‌ها و گناهان و فحشا میگردد و نیز نوارهای ویدیویی، کاست‌ها، سی‌دی‌ها و … که ترانه و موسیقی با صدا و تصویر زنان …
حکم افزودن یا کم کردن در کالا
۱- اگر فردی منزلی را بفروشد، زمینِ طبقه بالا و طبقه‌ی پایین آن را دربرمی‌گیرد. اما اگر زمینی را بفروشد، همه چیز آن زمین را فروخته است، به شرط اینکه چیزی از آن استثنا نکرده باشند. ۲- اگر فردی زمینی را به متراژ صد متر فروخت، اما بعدا مشخص شد که کمتر یا بیشتر است، معامله درست میباشد و اگر …
فروختن آب، علف و آتش
برای مسلمانان فروختن چیزهای مصرفی کم ارزش مانند آبِ خوردن، علف کم برای مصرف حیوان، و آتش (یا کبریت) همسایه برای روشن نمودن آتش دیگ و .. جایز نیست. و کسی حق ندارد آب باران و آب چشمه‌ها را تصرف کند و بفروشد، مگر اینکه از این آب‌ها در مشک یا ظرفی یا حوض و برکه‌ای ذخیره نماید و…. در …
برخی از معاملات ناجایز (بیوع ممنوعه)
در اسلام هر چیزی که خیر، برکت و منفعت داشته باشد، مباح است. و برخی از انواع معاملات و کارها را نیز به دلیل اینکه در آنها جهالت، فریب، ضرر برای بازاری‌ها دارد موجب کینه‌توزی میشود یا در آنها خیانت و دروغ وجود دارد یا برای بدن، عقل و…. ضرر دارد که موجب دشمنی، جدال، درگیری و انواع ضررها میشود، …
فروش چیزهای شراکتی
اگر فردی زمین یا کالایی را که با کسی دیگر شریک بود، فروخت، معامله‌اش در سهمیه‌ی خودش درست است و اگر شریکش اجازه‌ی فروش سهم خود را بدهد، فروش تمام آن کالا درست است و اگر وضعیت نامشخص باشد، مشتری اختیار دارد که بخرد یا فسخ کند.
قراردادهای نگهبانی و تعمیراتی
قرارداد حفاظت و نگهبانی به این صورت است که مؤسسه، شرکت یا فردی با طرف مقابل قرارداد می‌بندد که از ماشین‌آلات یا ابزارآلات پروژه‌ی ساختمانی یا جاده‌سازی یا…. نگهبانی دهد یا در صورت نیاز تعمیر کند، به صورت دوره‌ای یا مقطعی در مدت مشخص با هزینه‌ی مشخص قرارداد می‌بندند. این نوع قراردادها جایز است؛ فرقی نمی‌کند که صرفا برای نگهبانی …
شرکت در معاملات مناقصه‌‌ای
مناقصه بر عکس مزایده است، در مزایده کالا به صورت رقابتی با قیمت بیشتر به فروش می‌رسد. اما در مناقصه هرکس کار یا پروژه‌اى را به کمترین قیمت انجام دهد یا کالایی به کمترین قیمت وارد کند، به او واگذار میشود. به این ترتیب مناقصه به این صورت است که مناقصه‌گذارنده -فرقی نمی‌کند که فرد، شرکت یا حکومت باشد- هزینه …
برخی از معاملات مباح
۱- بیع تولیه: این است که فروشنده میگوید این کالا را با قیمتی که خریدم در اختیار تو قرار می‌‌دهم. ۲- بیع مرابحه (فروش با سود): این است که فروشنده کالا را معرفی و قیمتش را تعیین میکند و سپس میگوید این کالا را با سود مثلا پنج هزار تومان می‌‌فروشم. ۳- بیع مواضعه (فروش با ضرر): این است که …
کار کردن مسلمان در نزد کافر
برای فرد مسلمان جایز است که با سه شرط نزد کافری کار کند: اول: خود کار حلال باشد. مانند بنایی، کشاورزی، رانندگی و…. که با کرامت فرد مسلمان منافات نداشته باشد. دوم: کاری نباشد که ضررش به مسلمانان برسد. مانند: خیانت یا تجسس و…. سوم: در کاری که میکند ذلت و خواری برای فرد مسلمان نباشد مانند آماده و تقدیم …
کار در مشاغل حرام
کار کردن، مشروع و عبادت الله تعالی به شمار میرود و فرد مؤمن با ایمانش پاک است، بنابراین شایسته مؤمن نیست که در اماکن، شرکتها و شغل‌‌هایی کار کند که پلید و حرام هستند. مانند: کار در بانک‌‌های ربوی یا شرکتهایی که حرام هستند و اماکن موسیقی، رقص، عکاسی، کارخانه‌‌ی تولید شراب، نوشیدن و خرید و فروش شراب، روسپی خانه‌‌ها، …
خرید و فروش با کفار
۱- معامله زراعی، صنعتی، تجاری، ساخت و ساز و…. با کفار جایز است، به شرط اینکه با امور شرعی منافات نداشته باشد. منظور این است که معامله، ربوی یا خیانت و فریب و یا حرام نباشد. ۲- در چیزهایی که از نظر شرعی مباح است، خرید و فروش با هر فرد مسلمان و کافر جایز است. عبدالرحمن بن ابوبکر رضی …
شرط جزائی(حقوقی)
شرط جزائی که بین مردم در معاملات رایج است، شرطی صحیح و معتبر است که باید به آن عمل کنند. این شرط برای اتمام عقد بیع در وقتش جایز است و با این شرط از حرج و مرج و بازیچه قرار دادن حقوق بندگان پیشگیری میشود. البته اگر عذر شرعی وجود داشته باشد، وجوب این شرط ساقط میگردد. اما اگر …
فسخ معامله
إقاله به فسخ معامله میگویند که هریک از فروشنده و مشتری میتواند پشیمان شود و از فروش یا خرید کالا رجوع کند. فسخ معامله رسمی است که هریک از فروشنده و خریدار میتواند پشیمان شود و در حق فسخ کننده سنت، و در حق قبول کننده‌‌ی فسخ مباح است. هرگاه یکی از دو طرف معامله پشیمان شد یا نیازی که …
خیانت و فریب در معامله
منظور از فریب در معامله این است که عیب کالا را بپوشاند و به مشتری دروغ بگوید. فریب در همه چیز و با هرکس که می‌خواهد باشد و در تمام انواع معاملات حرام است. آری، فریب و دروغ در بازار فارکس از دیدگاه اسلام تمام معاملات و حتی تمام امور اعم از کارهای دستی، صنعتی، عقود، خرید و فروش‌‌ها و .. حرام است؛ زیرادر این …
بیع عُربون
منظور از بیع عُربون این است که خریدار چیزی را بخرد و قسمتی از قیمت آن را به فروشنده بدهد که اگر معامله تمام شد و تنفیذ گردید، آن مبلغ از هزینه کل آن محسوب گردد اما اگر معامله صورت نگرفت، فروشنده آن مبلغ را که گرفته است برای خودش نگه دارد، این معامله اگر مقید به قید منتظر ماندن …
خرید نسیه‌‌ی کالا و فروش آن به نقد
تورق[۱] این است که فردی کالایی نسیه بخرد و به فردی دیگر به نقد با قیمت کمتر از آنچه خریده بفروشد. وقتی فردی نیاز به پول نقد داشته باشد و کسی هم نباشد که به او قرض بدهد، برایش جایز است که کالایی نسیه بخرد و آن را به فرد دیگری بفروشد تا از پول نقد آن استفاده نماید. [۱]. …
احتکار
احتکار این است که کالای مورد نیاز مردم را بخرند و ذخیره کنند تا در بازار کم‌‌یاب شود و قیمت را بالا ببرند. احتکار حرام است؛ زیرادر احتکار حرص، طمع و سخت‌‌گیری بر مردم است و هرکس احتکار کند گناهکار میشود. معمر بن عبدالله رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت میکند که فرمود: «کسی جز …
تعیین میزان سود تاجران
اصل بر این است که میزان سود تاجران محدودیت خاصی ندارد؛ زیراسود در تجارت، تابع تقاضا و عرضه، فراوانی و کمی کالا در بازار میباشد، البته شایسته است که تاجر در خرید و فروش، گذشت داشته باشد، احتکار نکند و قیمت کالاهای پر مصرف و مورد نیاز مردم را گران ننماید. هرگاه مصلحت عموم مردم ایجاب کند، وظیفه‌‌ی حاکم مسلمان …
حکم قیمت‌گذاری
منظور از قیمت‌گذاری این است که حکومت برای کالاها قیمت مشخصی تعیین کند تا به مالک ظلم نشود و حق مشتری نیز ضایع نگردد. قیمت‌گذاری دو حالت دارد: اول: اگر در قیمت‌گذاری به مردم ستم شود یا به ناحق آنها را به چیزی که راضی نیستند، مجبور کنند یا مردم را از چیزی که الله مباح قرار داده باز دارند، …
خطر کثرت قسم خوردن در خرید و فروش
صداقت و راستگویی در معامله موجب برکت، و دروغ در معامله سبب نابودی برکت آن میشود و قسم خوردن زیاد، گرچه ممکن است موجب فروش کالا شود اما خیر و برکت آن را نابود خواهد کرد و رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن منع کرده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: (از زیاد سوگند خوردن در …
اموال مشتبه را کجا باید مصرف کنند؟
شایسته است که اموال مشتبه را در دورترین حد از منفعت بدنی مصرف کنند. به این ترتیب که آنچه مصرف شکم میشود، نزدیک‌‌ترین مخارج بدنی است و سپس آنچه برای استفاده ظاهری مثل لباس مصرف میکنند و بعد از این مخارجی است که برای سواری مثل اسب، ماشین و مانند اینها استفاده میشود. سپس مخارج آذوقه حیوانات و سوخت مصرفی …
شرط در معامله
هر معاملهای که مشروط به شرطی باشد که حرامی را حلال نگرداند یا حلالی را حرام نگرداند، درست است. مثل اینکه فروشنده شرط کند که پس از فروشِ منزل، یک ماه در آن سکونت کند. یا مشتری شرط کند که چوبی را که خریداری کرده است، فروشنده، آن را تا منزل برساند یا چوب را برای سوزاندن تکه تکه و …
انواع مردم در خرید و فروش
مردم در معاملات بر سه دسته هستند: برخی از مردم با عدالت، خرید و فروش میکنند … برخی با ظلم و ستم، داد و ستد دارند… برخی هم هستند که با احسان داد و ستد میکنند. کسی‌که با عدالت خرید و فروش میکند، کالا را میفروشد و پول آن را به عدالت میگیرد، نه ظلم میکند و نه اجازه می‌دهد …
روش تحویل گرفتن کالا
کالا را به دو صورت تحویل میگیرند: ۱- حسی: منظور از تحویل گرفتن حسی این است که کالا یا مال مورد معامله را از فروشنده تحویل میگیرد. اگر از چیزهای باشد که با کیل خرید و فروش میشود یا وزن میکنند یا نقل میکنند و به اختیار خریدار قرار میدهند، پس از کیل، وزن و انتقال تا در اختیار مشتری …
فضیلت گذشت در خرید و فروش
شایسته است که فرد مسلمان در معاملات خود آسان‌گیر و با گذشت باشد تا رحمت الهی شامل حال او گردد. جابر بن عبدالله رضی الله عنهما روایت میکند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: (الله به آن مردی رحم کند که وقتی میفروشد یا می‌خرد یا قرض خود را پرداخت میکند، با گذشت و آسان گیر است).[۱] [۱]. …
معامله با چه چیز منعقد میشود؟
معامله با یکی از دو حالت ذیل منعقد میشود: اول: زبانی؛ به این صورت که فروشنده بگوید: این کالا را به تو فروختم یا این کالا در ملکیت و اختیار شماست و…. و مشتری بگوید: خریدم یا قبول کردم یا هر اصطلاح رایج دیگر…. دوم: عملی: به این صورت که پول را تحویل دهد و کالا را بگیرد. مثل اینکه …
شرایط صحت خرید و فروش
شرایط صحت خرید و فروش هفت تا است: اول: رضایت فروشنده و مشتری؛ به جز در مواردی که (بر حسب نیاز و مصلحت) فردی را مجبور کنند. دوم: هردو طرف معامله شرایط خرید و فروش را داشته باشند، به این صورت که هردو آزاد، مکلف و در تصرف و مالکیت عاقل باشند. سوم: کالای مورد معامله، از چیزهای مباح مطلق …
معاملات صوری در فارکس اشکال شرعی دارد
سنا - آنچه امروزه به عنوان بازار فارکس در اینترنت مطرح است، شکل ساده خود را از دست داده و به جای خرید و فروش واقعی ارز به معاملات صوری و مجازی می‌پردازد که از نظر شرعی دارای اشکالاتی است و موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات میشود.
سنا - آنچه امروزه به عنوان بازار فارکس در اینترنت مطرح است، شکل ساده خود را از دست داده و به جای خرید و فروش واقعی ارز به معاملات صوری و مجازی می‌پردازد که از نظر شرعی دارای اشکالاتی است و موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات میشود. دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در خصوص مسائل فقهی معاملات فارکس گفت: شکل ساده معاملات فارکس از نظر شرعی اشکالی ندارد، زیرا تمام شرایط معامله را دارد و شرطی که مخالف شرع باشد، قید نشده است. سیدعباس موسویان ادامه داد: اگر این نوع معامله از طریق اینترنت نیز انجام گیرد و تمام شرایط معامله در آن رعایت شود، به طور شرعی جایز است. وی توضیح داد: شکل ساده بازار فارکس، بازاری است که در آن ارزهای مختلف مانند دلار، یورو، پوند، ین و. در مقابل هم معامله می‌شوند. موسویان تصریح کرد: به این بیان، کسی که سرمایه‌ای دارد و وقتی احساس میکند ارزش یک ارز در حال افزایش است، آن ارز را خریداری میکند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت یا احتمال کاهش قیمت آن ارز را می‌دهد به فروش آن می‌پردازد و از مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش سود می‌برد و در مواردی که پیش‌بینی وی خطا رود، ضرر میکند. دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه چنین معاملهای از سابق بین مردم مرسوم بوده، افزود: افراد صاحب سرمایه یا خود به چنین معاملهای اقدام می‌کردند یا صرافی را به عنوان وکیل یا عامل خود قرار می‌دادند و از او می‌خواستند در مقابل حق‌العمل معین (اجرت) چنین معاملهای را برای آنان انجام دهد و سود و زیان از آن صاحب سرمایه باشد. وی خاطرنشان کرد: بر این اساس، شکل ساده معاملات فارکس از نظر شرعی اشکالی ندارد؛ زیرا تمام شرایط معامله را داشته و در ضمن آن هم، شرطی که مخالف شرع باشد، قید نشده است. موسویان بازار فارکس از دیدگاه اسلام تاکید کرد: اگر این نوع معامله از طریق اینترنت نیز انجام شود و تمام شرایط معامله درآن رعایت شود، به طور شرعی جایز است.
دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: آنچه امروزه به عنوان بازار فارکس در اینترنت مطرح است، شکل ساده خود را از دست داده و فعالان این بازار، به جای خرید و فروش واقعی ارز به معاملات صوری و مجازی می‌پردازند که از نظر شرعی دارای اشکالاتی است و موجب حرمت و نداشتن جواز این نوع معاملات میشود.
انواع مختلف فعالیت در فارکس
موسویان با اشاره به اینکه معاملات رایج فارکس امروزه به صورت‌های مختلف انجام میگیرد، گفت: یکی از مهمترین روش‌ها آن است که برخی از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده‌اند، دارای هویت مشخص واقعی نیستند و هدف آنها از این کار کلاهبرداری است.
وی تصریح کرد: این گروه با تبلیغات گسترده و با فریب مردم، سرمایه آنان را جمع کرده و ممکن است برای مدتی نیز سود بپردازند، اما بعد از مدتی اسم و رسم خودشان را از محیط اینترنت بر‌می‌دارند، به‌طوری که مال باخته، هیچ راهی برای استیفای حق خود ندارد و همه سرمایه خود را از دست می‌دهد. وی به گروه دوم اشاره کرد و افزود: کسانی هستند که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار فارکس معرفی میکنند و دارای هویت مشخصی هم هستند و در پایگاه اینترنتی، معاملات سفارش شده توسط صاحب سرمایه را روز به روز در صفحه مخصوص او نمایش میدهند و او نیز به این گمان که گزارش واقعی است به آنان اطمینان میکند.
موسویان ادامه داد: اما در حقیقت این صفحه اینترنتی یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد و آنان اموال سرمایه‌گذار را در جای دیگری مثل قاچاق و. سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
وی تصریح کرد: این قسم از معاملات فارکس نیز به طور قطع شرعی نیست، زیرا سود حاصله هیچ مبنای معامله واقعی ندارد و تنها برخواسته از بازی با اعداد و صفحه مجازی در اینترنت است. دبیر کمیته فقهی خاطرنشان کرد: گروه سوم کسانی هستند که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند و چه بسا دارای هویت مشخصی هم باشند و در بازار ارز نیز فعالیت میکنند، اما نوع معاملاتشان شرعی نیست. این گروه به جای خرید و فروش واقعی ارز اقدام به معاملات صوری آتی ارز میکنند.
موسویان تاکید کرد: گاهی اصلا معامله آتی نیز در کار نیست، بلکه قرارداد روی تفاضل قیمت‌هاست؛ به این بیان که دو طرف قرارداد، یک میلیون واحد تفاضل قیمت دلار با یورو می‌بندند؛ به این معنا که اگر تفاضل قیمت‌ها بیشتر شد این طرف به اندازه یک میلیون برابر تغییرات قیمت به دیگری بپردازد و اگر تفاضل قیمت‌ها کمتر شد آن طرف به اندازه یک میلیون برابر تغییرات قیمت به دیگری بپردازد. وی افزود: روشن است که چنین معاملاتی مبنای شرعی ندارد و درآمد حاصل از آنها نیز نوعی شرط‌بندی و اکل مال به باطل است.
وی گفت: گروه چهارم کسانی هستند که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار فارکس معرفی میکنند و چه بسا دارای هویت مشخصی هم باشند و به طور حقیقی هم معامله ارز انجام دهند، اما در ضمن قرارداد خود با صاحبان سرمایه شروطی مطرح میکنند که آن شروط خلاف شرع است، برای مثال شرط میکنند زمان‌هایی که معاملهای در کار نیست سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا موسسه‌ای قرض داده و بهره دریافت کنند.
دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار تاکید کرد: در همه صورت، معاملات فارکس به گونه‌ای طراحی شده که سود بردن یک طرف همیشه با ضرر طرف دیگر رقم می‌خورد، یعنی یا قیمت ارز مورد معامله بالا میرود یا پایین می‌آید و در هر حالت یا این طرف سود می‌برد و آن طرف ضرر یا بالعکس. موسویان تصریح کرد: در این شرایط، تنها کسی که در هر صورت سود می‌برد، کارگزار فارکس است که درصد خود را از هر قراردادی میگیرد.
وی ابراز داشت: در همه موارد معاملات فارکس، بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌های ملی از کشور خارج شده و درصد کمی از آن به عنوان سود به کشور برمی‌گردد و از این جهت نیز خلاف قوانین کشور بوده و آسیب جدی به اقتصاد ملی می‌زند.
موسویان در پایان تاکید کرد: برخی با مطرح کردن شکل ساده معاملات فارکس درصدد گرفتن مجوز فقهی هستند در حالی که امروزه این نوع از معاملات فارکس بسیار کم است و شکل رایج آن که در سطح وسیعی در اینترنت وجود دارد، شکل باطل فارکس محسوب میشود.
حکم شرعی معامله در بازار فارکس
به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت‌الاسلام امیر صالحی، کارشناس فقه و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، به بررسی حکم شرعی معامله و فعالیت در بازار فارکس پرداخت و با بیان اینکه «فارکس» به زبان ساده به معنی بورس بین‌المللی تجارت ارز است، اظهار کرد: بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای مختلف نظیر ریال، دلار، یورو، پوند، ین و دینار معامله می‌شوند. در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله میکنند و کسی که قصد معامله دارد اگر احساس کند که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری میکند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت به فروش آن می‌پردازد و یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن مجدداً خریداری میکند و از این راه سود می‌برد.
اشکالات بازار فارکس
صالحی خاطرنشان کرد: آنچه امروزه به عنوان «بازار فارکس» در اینترنت مطرح است، اشکالاتی دارد که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده و نخستین اشکال این است که بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده‌اند، دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاه برداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت کرده و چون محل معلومی ندارند، مال باخته هیچ راهی برای استیفاء حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.
مبلغ تخصصی بازار فارکس از دیدگاه اسلام دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: اشکال دیگر بازار فارکس این است که بعضی از سرمایه‌گذاری‌های در فضای مجازی یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد، زیرا آنان اموال سرمایه‌گذار را جای دیگری مثل قاچاق و نظیر آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این قسم از معاملات فارکس قطعا شرعی نیست زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط سرمایه‌گذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایه‌اش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود عمل نشده است.
شرط حرام معامله را باطل میکند
وی ادامه داد: بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی میکنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتاً هم معامله ارز انجام میدهند، اما در ضمن قرار داد خود با صاحبان سرمایه شرط‌هایی مطرح میکنند که آن شرط‌ها خلاف شرع است، مثل اینکه شرط میکنند در زمان‌هایی که معاملهای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسه‌ای قرض داده و سود دریافت کنند.
صالحی با بیان اینکه شرط حرام موجب بطلان معامله میشود، اظهار کرد: بنابراین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است، بنابراین معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد، اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب میکند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است.
نظر مراجع معظم تقلید پیرامون فارکس
این کارشناس فقه و احکام شرعی در ادامه به بررسی فتاوای مراجع معظم تقلید پیرامون بازار فارکس پرداخت و گفت: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به این سؤال که معامله در بازار فارکس چه حکمی دارد می‌فرمایند: بطور کلی صحت معاملات در بازار فارکس متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی است.
وی در ادامه افزود: بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار فارکس دو دسته‌اند، دسته اول که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته‌اند، صرفاً یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده‌اند و حضور واقعی در بازار ارز ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامه‌های خود استفاده میکنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص میدهند که مشتری در آن مشغول معاملات به ظاهر ارزی میشود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصله نمی‌شود.
صالحی تصریح کرد: دسته دوم کارگزاران واقعی هستند که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز میکنند که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد، ولی باید توجه شود که معاملات باید به صورت واقعی و خرید و فروش ارز باشد، بنابراین اگر کسب درآمد براساس پیش بینی نوسانات قیمت ارز باشد مشروع نیست. معاملات اهرمی که با اعتبار گرفتن از کارگزار انجام میشود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.
مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: آیت‌الله سیستانی پیرامون بازار فارکس اجازه ورود در چنین معاملاتى را نمی‌دهند، همچنین نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی در خصوص بازار فارکس این است که از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است؛ لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمی‌باشد. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز می‌فرمایند با توجه به اینکه فارکس شرایط شرعیه معاملات را ندارد جایز نیست. حضرت آیت‌الله نوری‌همدانی هم فتوا میدهند که بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد.
وی در پایان با تأکید بر ضرورت توجه مقلدان به فتاوای مراجع تقلید خود، اظهار کرد: با توجه به اشکالاتی که بازار فارکس دارد و به آن اشاره شد افراد در ورود به این بازار اینترنتی هوشیارانه عمل کرده و فریب ظاهر بزک کرده آن را نخورند و جهات شرعی آن را مورد توجه قرار داده تا انسان دچار معاملات حرام و باطل نشود.
حکم شرعی بورس چیست؟ آیا بورس قمار است؟
این روزها که سرمایه‌گذاری در بازار بورس و خرید سهام غوغای زیادی در جامعه به پا کرده است، سوالات بی‌شماری در زمینه‌ی حکم شرعی بورس و آداب و احکام مربوط به انجام معاملات در آن پرسیده میشود. خب همان‌طور که می‌دانید بورس هم مانند هر بازار دیگری بالا و پایین دارد و گاهی با زیان و ریسک همراه میباشد. همین ریسک کردن در بورس باعث شده تا شبهات و سوالات متعددی در این‌باره به وجود آید. اغلب افرادی که قصد ورود به این بازار را دارند حتماً برایشان این سوال پیش آمده که آیا بورس یک نوع قمار است؟ حکم شرعی بورس چیست؟ اصلاً فعالیت در بازار بورس حلال است یا حرام؟ برای پاسخ به این سوالات بهتر است که ابتدا بررسی کنیم که اصلاً قمار چیست؟ سپس با نگاهی به قمار در کنار بازار بورس ببینیم که آیا چنین چیزی واقعاً ممکن است یا خیر؟ در این مطلب با سایت آموزشی چراغ همراه باشید.
قمار چیست و چرا حرام است؟
چرا قمار حرام است؟
در لغت قمار به معنای بازی کردن برای برد و باخت و غلبه بر یک نفر دیگر میباشد که ریشه‌ی آن به کلمه‌ی قامر برمی‌گردد. در قمار، افراد با هدف مغلوب کردن دیگری وارد یک بازی می‌شوند و بر سر برد و باخت شرط‌بندی می‌نمایند. در یک تعریف جامع‌تر می‌توان گفت که قمار به معنای قربانی کردن مال و شرف خود برای به دست آوردن مال دیگری آن هم با فریب و تزویر و احیاناً به‌عنوان تفریح! بله از دیدگاه دین مبین اسلام قمار حرام است به این جهت که شرط‌بندی در آن بر سر چیزهای غیرمتعارف انجام می‌شده است. نکته‌ی مهم دیگری که بازتاب روانی قمار میباشد این است که قمارباز همیشه بازنده است! زیرا او حتی اگر شرط را هم ببرد بالاخره در دفعات بعدی خواهد باخت و همه چیز را از دست می‌دهد. با این تفاسیر آیا به نظر شما حکم شرعی بورس با قمار یکی است؟
حکم شرعی بورس، بورس یک بازار مولد است…
حکم شرعی بورس ، بازار بورس یک مولد است
به جرات می‌توان گفت که بازار بورس، بازار به شدت مولدی است. شما وقتی که پول خود را برای خرید سهام شرکت داروسازی صرف می‌کنید می‌دانید که چه اتفاقی می‌افتد؟ خب شرکت داروسازی میتواند خط تولید جدیدی راه بیاندازد. با ایجاد این خط تولید، زمینه‌ی اشتغال‌زایی و کاهش بیکاری برای بسیاری از افراد به وجود خواهد آمد. طبق بررسی‌های انجا شده توسط کارشناسان، بیکاری ریشه‌ی بسیاری از معضلات اجتماعی در جامعه است. با راه افتادن چرخه‌ی اقتصاد در هر جامعه‌ای یقیناً معضل بیکاری هم حل خواهد شد. می‌دانید چرخه اقتصاد چطور ساخته میشود؟ با سرمایه‌گذاری و وارد شدن حجمی از پول به چرخه‌ی اقتصادی دولت‌ها، این اتفاق خواهد افتاد. حال چه جایی بهتر از بازار بورس میتواند این ساز و کار را برای مردم فراهم آورد؟ در چنین حالتی واضح است که حکم شرعی بورس را نمی‌توان مانند قمار حرام به حساب آورد.
حکم شرعی بورس، در بورس چه کسی برنده است؟
حکم شرعی بورس ، در بازار بورس چه کسی برنده است؟
شرکتهایی که سهام آنها را در بورس می‌خریم، چون توسط سرمایه‌گذاری و تزریق پول رشد میکنند و چرخه‌ی تولید آنها توسعه می‌یابد، برنده هستند. سرمایه‌گذاران هم در صورتی که سهام شرکت خوبی را برای خرید انتخاب کنند، پس از مدتی سهم‌شان سود خواهد کرد. بنابراین آنها هم برنده به حساب می‌آیند. اشخاصی که در شرکتهایی که سهام خود را در بورس به فروش می‌رسانند استخدام می‌شوند نیز برنده خواهند بود. حتی جامعه‌ای که به واسطه‌ی چنین گردش‌های معاملاتی سودبخشی، معضلاتش کاهش می‌یابد و اشتغال‌زایی در آن رشد میکند نیز برنده‌ی این میدان خواهد بود. حالا خودتان قضاوت کنید که آیا حکم شرعی بورس میتواند با قمار یکی باشد؟ نه! یک بازار مولد هرگز نمی‌تواند قمار باشد. چرا که باعث رونق کسب و کار و پویایی در اقتصاد جامعه و حتی کمک به معضلات اجتماعی میشود. این موضوع با تعاریفی که از قمار گفتیم کاملا متفاوت است.
موفقیت در بورس هرگز اتفاقی نیست! اما قمار شانس محض است!
قمار شانس محض است اما موفقیت در بورس اصلا اتفاقی نیست
آموزش بورس به شما کمک میکند که سهام‌های سودزا و در عین حال مورد اعتماد را خریداری نمایید. شما در بورس مطالعه می‌کنید و دانش خود را به افزایش خواهید داد. شما آموزش می‌بینید که چه سهامی خوب و چه سهامی نامرغوب است. این بصیرت را خواهید یافت که با توجه به تکنولوژی موجود در شرکتها آینده‌ی سهام آنها را تحلیل و پیش‌بینی نمایید. اما کسانی که قمار بازی میکنند، هرگز به اتفاقات چند سال آینده فکر نمی‌کنند و همه چیز را بر اساس شانس و اقبال پیش می‌برند. در واقع قمار شانس بازار فارکس از دیدگاه اسلام محض است که در آن هیچ‌گونه دانش و آگاهی به کار گرفته نمی‌شود. با توجه به این موارد نمی‌تواند حکم شرعی بورس و قمار را یکسان در نظر گرفت و معاملات انجام شده در آن را باطل اعلام کرد.
چرا برخی معتقدند که حکم شرعی بورس و قمار یکی است؟
با توضیحاتی که در بخش‌های قبلی آورده شد می‌توان فهمید که بورس نمی‌تواند قمار باشد. پس نمی‌توان حکم شرعی بورس و قمار را یکسان دانست. بورس امکانی را بازار فارکس از دیدگاه اسلام فراهم میکند تا نقدینگی در جامعه در مسیر درست استفاده شود. با انتخاب آگاهانه در بازار بورس می‌توان سهامی را خرید و با گذشت زمان در سود این سهام شریک شد. البته به شرطی که نظارت‌های کافی بر بازار بورس و سرمایه وجود داشته باشد. به گفته‌ی حسین راغفر استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا در مورد بازار بورس باید توجه داشت که اصولا این بازار توام با ریسک‌های گسترده است؛ یعنی نفس فعالیت در بورس ریسک است. حال اگر در این شرایط مبهم، نظارت‌های کافی بر ابعاد و زوایای مختلف بورس وجود نداشته باشد و این نظارت‌ها واقعاً اعمال هم نشود، بازار بورس به یک قمارخانه‌ی بزرگ تبدیل خواهد شد. در این میان تعداد زیادی از افراد عادی ناآگاهانه وارد این بازی می‌شوند.
ممکن است افرادی که بدون آگاهی وارد این بازی مرگ و زندگی می‌شوند، تمام دارایی و هستی خود را ببازند. در سوی دیگر هم محتمل است جماعتی بیخود و بی‌جهت و بدون هیچ تلاشی سودهای بادآورده و کلانی را کاسب شوند. به همین جهت مدیرانی که در راس نظارت بازار سرمایه هستند موظف‌اند تا از دانش نظری و تسلط علمی بر تمام ابعاد فعالیت بورس، برخوردار باشند. آنها باید درک کافی از اهمیت نظارت بر بازار سرمایه و آثار گسترده‌ی آن بر اقتصاد کشور و رفاه مردم داشته باشند. مهم‌تر از همه، مدیران ناظر باید در مقابل انبوهی از منافع که در مقابل آنها صف می‌کشد، از شجاعت مقاومت برخوردار باشند. بنابراین رهبری بازار سرمایه، کاری بس دشوار است و رسالتی حساس! به گفته‌ی رهبر انقلاب بسیار مهم است که معاملات در بورس خلاف قانون و نامشروع نباشند که در غیر این صورت حکم شرعی بورس هم حرام خواهد بود!
حکم شرعی بورس از دیدگاه برخی از مراجع تقلید
- به عقیده‌ی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب حکم شرعی بورس، فی نفسه حرام نیست. چرا که در این بازار دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار میگیرند. لذا تا زمانی که اینگونه معاملات در بورس از راه مشروع و قانونی صورت گیرند، حرام نیستند.
- از دیدگاه آیت‌الله مکارم شیرازی درآمد و کسبی که از طریق خرید و فروش اوراق بهادار در بورس به دست می‌آید، قمار محسوب نمی‌شود. حتی اگر امکان کم یا زیاد شدن شاخص بورس وجود داشته باشد. وی معتقد است که نمی‌توان حکم شرعی بورس را همانند قمار حرام دانست. چرا که در قمار خوردن مال به باطل صورت میگیرد؛ یعنی بدون مجوز و عقود شرعی است. در حالی که در بورس اگر به عقود شرعی و اسلامی عمل شود، خرید و فروش بی اشکال است.
- آیت‌الله سیستانی راجع به حکم شرعی بورس میگوید که : «اگر معاملات شرکت سهامی حرام نباشد؛ یعنی به داد و ستد شراب و یا معاملات ربوی مشغول نباشد، خرید و فروش سهام صحیح خواهد بود و اشکالی ندارد.»
- مراجع تقلید دیگری همچون آیت‌الله وحید خراسانی، صافی گلپایگانی و نوری همدانی نیز همگی معتقد هستند که اگر معاملات بورسی در چارچوب شرع و قوانین اسلامی باشند، صحیح و بلامانع هستند. با این اوصاف حکم شرعی بورس در صورتی که با قوانین شرعی در اسلام منافات نداشته باشد، حلال خواهد بود. پس واضح است که باید از درآمدهای حرام در آن پرهیز شود.
رعایت برخی از احکام شرعی در رابطه با سرمایه‌گذاری در بورس
رعایت احکام شرعی در رابطه با سرمایه‌گذاری در بازار بورس
در رابطه با حکم شرع بورس موارد دیگری هم وجود دارد که باید رعایت شوند. مثلاً بسیاری از افراد این سوال را می‌پرسند که آیا پرداخت خمس برای خرید و فروش سهام در بورس لازم است؟ در پاسخ گفته میشود که عواید حاصل از خرید و فروش سهام در بورس، از آنجایی که در رسته‌ی درآمدهای فرد قرار خواهد گرفت مشمول پرداخت خمس خواهد شد. سوال دیگری که مطرح میشود این است که آیا کارگزاری‌ها مجاز به دریافت اجرت و کمیسیون هستند؟ پاسخ به این صورت است که چون کارگزاری‌ها حکم نماینده و وکیل سهام‌داران و متقاضیان را دارند، مجاز هستند تا مبلغی را به عنوان کمیسیون در ازای خرید و فروش سهام بردارند. از منظر فقهی این امر ایرادی ندارد و مجاز میباشد. همچنین بد نیست بدانید که سهام بورس و اوراق بهادار نیز مانند دارایی‌های دیگر قابل وقف هستند.
موضوع مهم دیگری در رابطه با حکم شرعی بورس و خرید و فروش طلا، ارز و نفت بازار فارکس از دیدگاه اسلام در بورس‌های جهانی توسط اینترنت وجود دارد که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. اینگونه معاملات با توجه به اینکه فارکس شرعیه‌ی معاملات را ندارند، جایز نیستند.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی حکم شرعی بورس پرداختیم. باید بگوییم آنچه که بیش از هر چیزی در این زمینه مهم است، موضوع نظارت کافی بر تمام ابعاد و زوایای بورس میباشد تا خلافی در آن اتفاق نیافتد. برای مثال اگر نظارت‌های قوی و اصولی در این زمینه وجود نداشته باشد، عده‌ای با همکاری هم قیمت سهمی را به صورت کاملاً صوری بالا و پایین خواهند برد. یا اینکه شرکتهایی که به داد و ستد حرام مشغول هستند، سهام خود را در بورس به فروش خواهند رساند. در چنین حالتی بازار بورس هیچ فرقی با یک قمارخانه‌ی بزرگ نخواهد داشت. البته الحق که در کشور ایران تلاش‌های بسیاری در جهت تطابق ابزارهای مالی رایج با موازین اسلامی صورت میگیرد. چراغ به عنوان پیشرفته‌ترین سامانه‌ی آموزش و کاریابی ، آموزش‌های لازم برای فعالیت در بورس را در قالب ویدیوهای آموزش بورس به شما ارائه می‌دهد تا با دانش و آگاهی کافی وارد این میدان شوید.
«زندگی شهری مطلوب» در آیینه اسلام
عوامل متعددی بر شکل‌گیری سیمای شهرها در طول تاریخ اثرگذار بوده و اسلام طی سده‌های گذشته فرهنگ و معماری شهری ما را تحت تاثیر قرار داده است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، فرهنگ و ساختارهای اجتماعی پیش زمینه ساخت کالبد شهر است و از نحوه طراحی فیزیک و کالبد یک شهر می‌توان به تفکرات غالب در زمان ساخت آن پی برد. یکی از مهمترین عواملی که شهرهای ما را در طول تاریخ تحت تأثیر قرار داده، اسلام است. ورود اسلام به ایران در طول زمان و به تدریج در دوره‌های مختلف تاریخی چهره و سیمای شهرها را تحت تأثیر قرار داد.
فرهنگ شهری متأثر از احکام دین اسلام، معماری شهری را نسبت به گذشته متفاوت‌تر کرد و امروزه می‌توان نشانه‌هایی را در شهرها از ادوار و سلسله‌های مختلف بعد از اسلام مشاهده کرد؛ در برخی دوران معماری اسلامی- ایرانی به اوج شکوه و عظمت می‌رسد و در برخی دیگر از ادوار معماری اسلامی ایرانی چندان پیشرفتی نداشته است.
تفکرات نشأت گرفته از اسلام، آیات قرآن و احادیث در ترکیب با تفکرات ادوار گذشته و در ترکیب با دیگر فرهنگ‌های هر دوره، موجب احداث بناهای منحصر به فردی در شهرها شده و هویت خاصی را به سیمای شهری بخشیده است. توجه به پیش زمینه‌های فرهنگی و ساختارهای فکری و اجتماعی بسیار مهم است چرا که موجب ایجاد سازه‌های منحصر به فردی در شهرها میشود و چهره‌ای متفاوت را به شهرهای اسلامی می‌بخشد.
امروزه چهره شهرهای ما نسبت به گذشته تغییر کرده است و شاهد نوع متفاوتی از معماری هستیم. از این رو بازگشت به مفهوم شهر اسلامی ضروری به نظر می‌رسد؛ اینکه اسلام چه دیدگاهی نسبت به شهر و شهرسازی دارد و زندگی شهری را چگونه می‌بیند، در گفتوگوی ایمنا با مهدی ابراهیمی، دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهر بررسی شده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
شهر از منظر قرآن به چه مفهوم است؟
اسلام از جمله ادیانی است که در شهر شکل گرفته است و اساساً نسبت به شهرنشینی نظری کاملاً مساعد و حتی ترغیب کننده دارد. در نتیجه نمی‌تواند نسبت به موضوعات مختلف مرتبط با شهر بی تفاوت باشد. بسیاری از محققان معتقد هستند اسلام دین شهر است. مطالعه در متون اسلامی نیز حاکی از اهمیت دادن و تاکید اسلام به موضوع شهر است.
علامه طباطبایی در تفسیر آیات یک تا ۲۱ سوره نحل می‌فرماید؛ این آیات فصل دیگری از نعمت‌های الهی را برمی‌شمارد که در آن از دریاها، کوه‌ها، شهرها و راه‌ها یاد میکند و آنها را به عنوان نعمت تذکر می‌دهد. همچنین در تفسیر سوره یوسف بیان میکند که "پروردگارم مرا به سوی مصر سوق داد و گواراترین زندگی و بلندترین عزت‌ها و سلطنت‌ها را روزی‌ام کرد، آنگاه دوباره ما را به هم نزدیک کرد و همگی ما را از بادیه به شهر و زندگی مدنی و متمدن منتقل کرد. در جای دیگری می‌فرماید: تمام شدن نعمت بر یوسف بر همین بود که او و اهل‌بیتش را از زندگی صحرانشینی به زندگی شهری منتقل کرد.
اسلام چه دیدگاهی نسبت به زندگی شهری دارد؟
برای دریافت دیدگاه اسلام از زندگی شهری و درک روح شهر ربانی و پردازش و تدوین الگو باید دو حوزه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. حوزه اول حوزه فقاهت و آداب مسلمانی است و حوزه دوم مربوط به کتاب وحی و منابع اصلی و اولیه اسلامی میشود.
یکی از مباحث اصلی در حوزه فقاهت و آداب مسلمانی هنجارها و ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی است که بر روی زندگی شهری اثرگذار است؛ اینکه برای داشتن یک زندگی شهری مطلوب باید چه رفتارهایی انجام داد و از چه رفتارهایی پرهیز شود. بدیهی است که در میان چگونگی ساخت شهر و فضاهای شهری نیز میتواند موجب تقویت یا رشد برخی هنجارها و تضعیف و نابودی ناهنجاری‌ها شود. در واقع ساخت شهر باید آنچنان باشد که مردم بتوانند به تکالیف خود به راحتی عمل کرده و از معاصی و گناهان پرهیز کنند.
در فقه اسلامی هنجارها و ناهنجاری‌ها تحت عنوان احکام در رساله‌های عملی که به توضیح المسائل مشهور هستند، به دقت و با جزئیات مشخص شده است. در این رساله‌ها تکالیف مؤمنان در برابر خدا و حقوق دیگر افراد مشخص شده و تحت عناوین پنجگانه واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح مشخص شده است. در شهر اسلامی باید به گونه‌ای عمل شود که عمل به واجبات و مستحبات آسان و عمل به مکروه و حرام دشوار شود.
این آداب چه تأثیری بر ساخت و بافت شهر داشته است؟
بنای مسجد در جامعه اسلامی در مرکز و در کنار ابنیه آموزشی و فرهنگی و بازار فارکس از دیدگاه اسلام در مرکز محلات و مناطق شهری بوده است. رعایت همین اصل در تعدادی از شهرهای الجزایر منجر به تشکیل بافت ستاره‌ای متمرکز و در شهرهای ایران منجر به ایجاد بافت سلسله مراتب محله‌ای شد و به گونه‌ای دیگر تجلی پیدا کرد.
به طور کلی رفتارها و هنجارها در حوزه فقاهت و آداب مسلمانی زمانی که در ارتباط با مسائل شهری قرار میگیرد، به دو دسته قابل تقسیم هستند؛ دسته اول رفتارهای ناشی از احکام صریح و روشن هم از جهت بی نیازی به تفسیر و تعبیر و هم به جهت نوع تأثیر بر سازمان‌های شهری. تکلیف طراحان و برنامه ریزان شهری برای مدنظر قرار دادن اینگونه احکام در سامانه‌های شهری مشخصاً تغییرناپذیر بوده و نمونه بارز آن انجام نمازهای یومیه به جماعت است.
دومین دسته از هنجارها و رفتارهای ناشی از فقاهت و آداب مسلمانی، عبارت از رفتارهای ناشی از احکام است که مجموع آنها در زندگی امروزی روشن و صریح نیست و یا دستخوش تهدید و تفسیرهای گوناگون شده است و یا اینکه رعایت آنها منوط به دیگر معیارهای بنیادین در مدنیت و نظام شهری شده است.
دیدگاه منابع اولیه و اصلی اسلام در خصوص شهر اسلامی چیست؟
منابع دست اول پژوهشی یعنی قرآن، نهج‌البلاغه، ادعیه و احادیثی که از پیامبر رسیده است و البته در آنها پاسخ‌های صریح و روشن در مورد نظام ساخت شهر نیست اما واژه‌هایی در این زمینه وجود دارد که می‌توان گفت توصیه‌های اخلاقی و غیر اخلاقی برای مسلمانان در شهرها داشته است؛ به طور مثال در قرآن آمده آنچه که موجب نابودی شهرها میشود، ظلم و جور، اسراف، برتری‌جویی و امثال اینها است.
شهر اسلامی شهری است که جهت توسعه و رشد آن به نحوی باشد که خصلت‌های پاک و زندگی ساز را تقویت کند و خصلت‌های تباهی‌آور را نفی کند. مسلماً بازتاب این خصلت‌ها و صفات در سیمای شهرها نیز دیده میشود. حضرت علی (ع) می‌فرمایند: شهر تو از دیگر شهرها بهتر نیست بلکه بهترین شهرها شهری است که آسایش تو را فراهم کند و بر اساس این بیان هیچ برتری شهری نسبت به شهر دیگر بر اساس قرآن و روایات ندارد.
بنابراین کالبد از نظر دین مبین اسلام در درجه دوم اهمیت است و اگر شهرسازی تحت عنوان شهرسازی اسلامی بیان میشود، کالبد و برنامه‌ریزی شهری باید بتواند تسهیلگر رفتارها و هنجارهای درست باشد و به نحوی مانع انجام ناهنجاری‌ها توسط ساکنان شود.
